PGS.TS. bác sĩ cao cấp Cao Tiến Đức, Chủ nhiệm bộ môn Tâm thần và Tâm lý y học, khoa Tâm thần, Bệnh viện 103 cho hay, ma túy tổng hợp (ATS) là những chất ma túy nguy hiểm nhất.

Các rối loạn tâm thần thường gặp khi sử dụng ATS là lo âu, trầm cảm, kích động, suy giảm nhận thức, đặc biệt các triệu chứng loạn thần (hoang tưởng, ảo giác) gây nên tâm trạng hoảng loạn, sợ bị truy hại và sợ bị giết, rất dễ dẫn đến hành vi bạo lực. Đó chính là nguyên nhân gây ra hàng loạt vụ án nghiêm trọng trong thời gian gần đây.

Thậm chí, nhiều trường hợp nghiện nặng còn dẫn đến tâm thần phân liệt, 1/3 số người lệ thuộc có triệu chứng loạn thần.

Nam thanh niên bị ngáo đá cố thủ trên tòa bảo tháp cao 11 tầng trong khuôn viên chùa Làng Cót (phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy, Hà Nội). Ảnh: Anh Tuấn.

Chuyên gia lấy ví dụ trường hợp một ca sĩ ở Hưng Yên đã lên cơn “ngáo đá” sau khi sử dụng ma túy đá - một loại ATS - dẫn tới việc giết người yêu chỉ vì nghĩ cô này là quỷ. Anh ta ảo tưởng cô có lưỡi dài và đang bơm chất độc vào cơ thể mình.

Một bệnh nhân tại Mỹ Đức (Hà Nội) cũng khiến PGS Đức ám ảnh khi dung dao đâm trọng thương bố mẹ và em trai sau đó tự rạch bụng mình cắt gần hết ruột non và nhảy xuống ao ngâm mình tự tử.

Quá trình ma túy tổng hợp gây biến đổi tâm lý

Theo PGS Đức, khi sử dụng ATS, người dùng sẽ trải qua nhiều giai đoạn, tác động vào hệ thần kinh trung ương, làm biến đổi và chi phối mọi hành vi. Cụ thể: 

Giai đoạn 1: Hưng phấn vật lý ban đầu

Sau khi hút hoặc tiêm chích ATS, người sử dụng trải qua những biểu hiện tăng nhịp tim, tăng quá trình trao đổi chất và tăng huyết áp. Cơn hưng phấn vật lý do ATS có thể kéo dài tới 30 phút.

Giai đoạn 2: Khoái cảm

ATS thường làm cho người sử dụng cảm thấy thông minh và tự tin hơn, có thể có thái độ hung dữ và dễ gây sự, thường nói ngắt lời người khác. Các hiệu ứng ảo giác có thể dẫn đến tập trung cao độ vào một hành vi vô nghĩa, chẳng hạn làm sạch nhiều lần cùng một cửa sổ trong vài giờ. Khoái cảm có thể kéo dài từ 4-16 giờ.

Giai đoạn 3: Sử dụng mất kiểm soát

Khi thấy khoái cảm bắt đầu thoái trào, người sử dụng duy trì khoái cảm bằng cách tiếp tục sử dụng ATS. Tuy nhiên, cơn phấn khích giảm so với ban đầu sau mỗi lần sử dụng. Đây chính là hiện tượng dung nạp xảy ra tức thì. Người nghiện sẽ tiếp tục sử dụng ATS trong khoảng 3 đến 15 ngày, cho đến khi không thể có được hưng phấn hoặc khoái cảm gì nữa mới thôi. Người sử dụng không buồn ngủ, cảm giác phấn khích cả về thể thất và tinh thần.

Giai đoạn 4: Giai đoạn chuyển tiếp

Vào cuối giai đoạn trên, người sử dụng trải nghiệm tâm trạng buồn bã và trống rỗng được gọi là "sự chuyển tiếp". Trong giai đoạn chuyển tiếp này, người sử dụng ATS có thể dùng rượu hay heroin, để làm giảm trạng thái u uất. Đây là thời điểm dễ xuất hiện hành động khó lường như bạo lực, ảo giác và hoang tưởng. Không chịu nổi cảm giác khủng khiếp của sự trống rỗng và cơn thèm ATS, người sử dụng mất đi khả năng nhận biết.

Người bệnh có thể mất ngủ liên tục tới 3-15 ngày, hoàn toàn sống trong thế giới riêng của mình, nhìn thấy và nghe những điều mà những người khác không cảm nhận được. Họ có thái độ thù địch, dễ gây nguy hiểm cho bản thân và người xung quanh.

Thanh niên ngồi trên tấm chắn cửa sổ cao 20 m la hét do hoang tưởng sau khi dùng ma túy đá. Ảnh:  Khánh Trung.

Giai đoạn 5: Suy sụp

Người sử dụng ma túy tổng hợp kết cục bằng sự suy sụp khi nguồn cung cấp epinephrine của cơ thể bị cạn kiệt. Những trường hợp hung dữ nhất cũng trở nên vô cảm vào thời điểm này. Người bệnh có nhu cầu phải ngủ từ 1 cho đến hơn 3 ngày liên tục để lấy lại sức. 

Giai đoạn 6: Trở lại bình thường

Sau giai đoạn suy sụp, người bệnh trong trạng thái mất nước, đói và hoàn toàn suy kiệt về thể chất, tinh thần và cảm xúc. Giai đoạn này thường kéo dài 2-14 ngày. Đây là con đường cưỡng bức dẫn tới nghiện, vì "giải pháp" cho những cảm giác trống rỗng là sử dụng nhiều ATS hơn. Sau vài ngày ngủ liên tục và ăn nhiều, người bệnh trở lại bình thường. Tuy nhiên, thể trạng nói chung xấu đi so với trước khi sử dụng ATS.

Giai đoạn 7: Trạng thái cai

Triệu chứng cai ATS thường xuất hiện sau khi sử dụng sau đó ngừng đột ngột. Giai đoạn này kéo dài 1 đến 3 tháng. Không có các triệu chứng cơ thể cấp tính. Tuy nhiên, biểu hiện hội chứng cai ở người sử dụng ATS là từ từ trở nên chán nản, thiếu năng lượng và không thể cảm nhận được niềm vui. Cơn thèm nhớ ATS có thể xuất hiện bất ngờ, kết hợp với cảm giác trầm cảm và dẫn đến tự sát.