Leviathan là tác phẩm mới nhất của đạo diễn Andrey Zvyagintsev - người từng giành giải Sư Tử Vàng ở LHP Venice cho phim đầu tay The Return (2003), sau đó giành Giải đặc biệt của ban giám khảo ở hạng mục Un Certain Regard tại LHP Cannes cho phim Elena (2011).

Ở một ngôi làng tồi tàn ven biển nước Nga có nhà anh thợ máy Kolya. Cuộc sống bên vợ và con trai nhỏ của anh đang đi vào bế tắc bởi miếng đất tổ tiên để lại bị ông thị trưởng tham ô nhòm ngó. Kolya đến nhờ bạn cũ là luật sư từ Moscow biện cãi trước tòa, nhằm giữ lại căn nhà tồi tàn anh đã gắn bó. Sau một thời gian thu thập hồ sơ đen của vị thị trưởng tham ô, gia đình Kolya và người bạn luật sư sắp thắng được cuộc chơi. Chuyện bất ngờ rẽ vào bước ngoặt chết chóc...

"Leviathan" kể về bi kịch của một gia đình thợ máy ở Nga.

Tên phim Leviathan chỉ tên loài quái vật trong sách kinh thánh Book of Job. Loài vật này là thủy quái thần thoại được Chúa tạo ra trước cả con người và con người chưa bao giờ thuần phục được nó. Trong cuốn Book of Job, nhân vật con người là ông Job từng hỏi Chúa tại sao người chính trực lại phải chịu khổ đau. Job được Chúa trả lời rằng không ai được quyền chất vấn Người bởi điều đó cũng giống như việc loài người chưa bao giờ thuần hóa được con quái vật Leviathan. Trong phim mới của đạo diễn Andrey Zvyagintsev, Kolya phần nào là hiện thân của ông Job. Sau khi gặp cảnh cùng khổ, Kolya uống rượu say xỉn, gặp một mục sư và được vị mục sư khuyên răn rằng anh nên chấp nhận số phận của mình, cũng giống như Job từng làm thế.

Tuy nhiên, tác phẩm điện ảnh không chỉ là câu chuyện về số phận con người trong mối quan hệ với Chúa trời mà trong con mắt nhìn của đạo diễn 51 tuổi, là một hiện thực trong lòng nước Nga hiện tại. 

Nhân vật phản diện chính là một vị quan to béo, giàu, nghiện rượu bản địa. Nhân vật chính là anh thợ máy Kolya – giống như những công dân ở tầng lớp lao động khác - bạo lực và thô lỗ, bám vào giá trị đạo đức cơ bản và không hiểu sự đời, uống rượu như nước lã, gần như bất lực trên con đường bị bần cùng hóa đến tuyệt vọng. Người bạn luật sư tưởng như một hiệp sĩ hiện đại nhưng rồi cũng gặp thảm cảnh. Vợ Kolya tỏ ra dũng cảm đến mức gần như vô cảm nhưng đôi lúc yếu lòng và gặp sa ngã. Bạn bè của Kolya khôn ngoan biết cách hòa nhập cho ăn khớp với xã hội. 

Aleksei Serebryakov - tài tử thường đóng phim hành động - hóa thân vào vai chính trong "Leviathan".

Kịch bản Leviathan được đạo diễn lấy cảm hứng từ một câu chuyện có thật từng xảy ra ở Mỹ. Năm 2004, một thợ hàn ở bang Colorado sau khi bị chiếm đoạt đất đai đã lái xe ủi bọc thép vào thị trấn phá hủy trụ sở tòa thị chính, sau đó bắn súng vào đầu tự tử. Lấy ý tưởng từ vụ án ở Mỹ, Leviathan được đạo diễn cắt bỏ mọi yếu tố ngoại, thổi tinh thần Nga cho phim bằng bối cảnh, trang phục, đạo cụ, diễn xuất nhân vật và tinh thần tôn giáo đậm đặc. Cùng lúc, câu chuyện bi kịch này nếu tách ra khỏi nhân vật có tâm hồn Nga và các bối cảnh Nga có thể là một mẫu số chung cho bất kỳ nơi nào có bất công và cường quyền.

Diễn xuất của các nhân vật trong Leviathan trở nên đáng nể dưới bàn tay của đạo diễn cũng từng trưởng thành từ nghề diễn xuất. Nhân vật chính Kolya do tài tử Aleksei Serebryakov thủ vai. Anh là một trong những ngôi sao hành động nổi tiếng và được trả cát-xê cao nhất nước Nga nhưng giờ đã định cư ở Canada. Aleksei Serebryakov thể hiện một người đàn ông lao động vừa khổ sở, vừa có máu bạo lực vừa cùng lúc bất lực một cách oan ức. Trong khi đó, nữ diễn viên Elena Lyadova lại vào vai vợ nhân vật chính với vẻ mặt lạnh lùng như làm bằng sắt. Diễn viên Roman Madyanov đóng vai thị trưởng mập béo khiến người xem xong phim "vẫn ghét". Để giúp các diễn viên nhập vai thuyết phục, đạo diễn Andrey không ngại các phương pháp cực đoan. Các cảnh say trong phim đều do diễn viên uống rượu thật và say thật.

Một khung hình góc máy rộng trong phim gây ám ảnh.

Cùng với diễn xuất, Leviathan sử dụng nhạc nền gây sợ hãi cộng với lối dựng phim luôn tạo cho người xem cảm giác khó lường được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Những khung hình quyền năng của phim được sử dụng để mô tả hiện thực khắc nghiệt: Xác cá chết dạt vào bờ biển, cảnh bắn súng, cảnh căn nhà tồi tàn bị bụi thốc hoặc cảnh một xe cẩu bổ nát đều ám ảnh. Phim chủ yếu sử dụng tông màu lạnh và khung hình góc rộng để làm bật ngoại cảnh về một vùng đất rộng và lạnh lẽo bên bờ biển.

Leviathan là bộ phim thứ tư trong sự nghiệp đạo diễn của Andrey Zvyagintsev và thuộc hai mạch đề tài thống nhất của ông. Phim đầu The Return là câu chuyện về cha con, Chúa trời. Phim thứ hai Banishment sau đó mở rộng đề tài từ The Return nói chuyện vợ - chồng. Elena - tác phẩm thứ ba, chuyển sang đề tài mâu thuẫn tầng lớp cực giàu và cực nghèo, vẫn chất vấn giá trị đạo đức cơ bản của con người. Đến Leviathan, đạo diễn xoáy vào hệ thống chính trị xã hội song song đặt câu hỏi về tình yêu vợ chồng. Xét về tài năng đạo diễn, Leviathan giữ phong độ của Andrey tương đương như ở The Return và Elena.

Tuy bị chỉ trích dữ dội ở Nga, Leviathan lại được yêu thích ở nước ngoài. Phim từng giành giải "Kịch bản xuất sắc" ở LHP Cannes năm ngoái, sau đó là giải Quả Cầu Vàng hôm 11/1. Câu chuyện đầy bi kịch này đang là ứng cử viên sáng giá của danh hiệu "Phim nước ngoài hay nhất" trong đêm trao giải Oscar 2015 vào 22/2.

Vũ Văn Việt- theo vnexpress