Tháng 5, xuân đi hạ về. Người dân các bản làng ở các vùng ruộng bậc thang Tây Bắc lại rộn ràng đổ xuống đồng đắp đập, ke bờ, rẫy cỏ, chuẩn bị dẫn nước.

Tháng 6, những đám mây xám sẽ mang những cơn mưa hạ nặng hạt đến. Và những giọt nước ấy sẽ thành nước ruộng xám trắng rồi vàng đất sét, đổ từ bậc thang ruộng này sang bậc thang ruộng khác, mênh mang pha màu trong đất ải trộn với màu của trời xanh trên cao, phản chiếu để tạo nên một bức họa thiên nhiên có sắc màu kỳ vĩ. Đẹp đến kỳ lạ.

Mùa đổ nước cũng là lúc nông dân vùng cao bắt đầu cho một vụ mùa mới. Đi dọc các tuyến tỉnh lộ 158 từ Lào Cai đến Bát Xát, rồi đi Y Tý, nơi nào có ruộng bậc thang đang đổ nước là nơi đó có rất nhiều du khách tay lăm lăm máy ảnh để chụp hình.

Theo nhiều dân phượt, những cánh ruộng lấp lánh bao quanh sườn đồi, sườn núi đẹp nhất vẫn là khu Di tích quốc gia ruộng bậc thang Tả Van - Hầu Thào - Lao Chải (huyện Sa Pa) nằm ở thung lũng suối Mường Hoa, cách thị trấn Sa Pa gần 10 km về phía Tây Nam.

Đây cũng chính là quần thể ruộng bậc thang đẹp và lớn nhất Sa Pa, với tổng diện tích gần 1.000 ha. Ngoài ra có khu ruộng bậc thang Vù Lùng Sung (xã Trung Chải huyện Sa Pa), là khu ruộng bậc thang có nhiều bậc nhất Việt Nam (121 bậc thang). 

Mùa nước đổ, hay còn gọi là mùa đổ ải luôn là một trong những mùa rất độc đáo trên cung đường du ngoạn miền núi phía Bắc, thu hút rất nhiều du khách. Vì vùng cao núi đồi này chỉ gieo trồng một vụ lúa duy nhất trong năm. Do đó đến đây những ngày này, đi qua nhiều cánh đồng hùng vĩ ở Sa Pa, Bát Xát (Lào Cai), Mù Cang Chải (Yên Bái), Hoàng Su Phì (Hà Giang)... đâu đâu bạn cũng sẽ gặp du khách khắp nơi đổ về khám phá vẻ đẹp ruộng bậc thang, còn trên các diễn đàn ảnh thì tràn ngập những bức ảnh đẹp như tranh về một mùa “nước bạc”.

Theo những người nông dân Tây Bắc thì làm ruộng ở đây phụ thuộc vào thời tiết. Năm nào cũng vậy, khi những cơn mưa đầu tiên của mùa hạ trút xuống núi đồi (thường vào tháng 5 tháng 6) thì đó cũng là lúc bà con nông dân bắt đầu dẫn nước vào ruộng, gọi là đổ ải. Đổ ải xong người dân tiếp tục đón mưa thả nước vào ngâm đất, đón thêm những dòng nước chảy từ các khe núi xuống, qua những ống nứa nối nhau (bây giờ đã có thêm ống nhựa), tràn ra xâm xấp các mặt ruộng bậc thang, từ đó tạo nên những bức tranh màu đa sắc: có chỗ mang màu vàng của đất núi, chỗ dịu sắc xanh của mạ non vừa gieo, chỗ phản chiếu trời xanh mây trắng, rồi hoàng hôn chiều tím biếc…

Khi thấy lượng nước được đưa vào ruộng đã vừa đủ, những nông dân vùng cao sẽ gieo hạt. Rồi khi thấy từng thửa ruộng nước xanh trong thì lại tháo nước bớt ra cho hạt lúa bám đất nảy mầm. Đến khi những mầm non của hạt vươn mình khỏi mặt nước, người nông dân lại dẫn nước trở về ruộng cho cây mạ lớn thêm chút nữa, chuẩn bị cho mùa cấy (thường vào tháng 7).

Lúc này, các đồi ruộng bậc thang Tây Bắc sẽ mang một màu sôi nổi của vụ cấy, trong màu nước đổ mênh mang đầy chất mộc mộc mạc hoang sơ, đúng sắc màu đất trời Tây Bắc.

Những nơi ngắm ruộng bậc thang đẹp nhất

Theo những nhiếp ảnh gia đầy kinh nghiệm, thì những điểm ngắm ruộng bậc thang mùa nước bạc đẹp nhất ở Tây Bắc có thể là những nơi:

Bát Xát: Vào mùa đổ ải, những cánh ruộng bậc thang tại các xã Ngãi Thầu, Dền Sáng, Y Tý, A Lù, Khu Chu Lìn giống như một bức tranh thiên nhiên đầy sắc màu nổi bật giữa đất trời.

Sa Pa: Luôn có thể ngắm ruộng bậc thang đẹp nhất tại các bản làng Tả Van, Tả Phìn, Hầu Thào, Trung Chải, Lao Chải.

Hoàng Su Phì: Là một huyện biên giới vùng cao của tỉnh Hà Giang, vẻ đẹp của ruộng bậc thang ở đây là một trong những di tích cấp quốc gia.

Mù Cang Chải: Hai xã La Pán Tẩn và Chế Cu Nha là nơi có những cánh ruộng đẹp nhất.

Tú Lệ: Là một thung lũng ruộng bậc thang nằm giữa ba ngọn núi cao Khau Phạ, Khau Thán và Khau Song ở Tây Bắc.

Mỗi vùng miền Tây Bắc sẽ có diễn biến thời tiết khác nhau, và đa số các ruộng bậc thang vùng này đều phụ thuộc vào lượng mưa, mà người dân gọi là ”nước trời", nên việc đi lúc nào đẹp nhất thì còn tùy thuộc vào thời tiết. Thông thường nếu cứ mưa thuận gió hòa thì đa phần sẽ rơi vào tháng 5 tháng 6, một số nơi muộn hơn vào tháng 7.

Cũng có vài nơi đã có thể tích nước vào giữa cuối tháng 4. Nhưng theo nhiều ghi nhận, đẹp nhất vẫn là vào mùa bắt đầu cấy, tức là cuối tháng 5 sang tháng 6.

Riêng với những du khách ít thời gian, thì nên "giới hạn" ở Mù Cang Chải, vì chỉ cách Hà Nội trên chừng 300 km. Mù Cang Chải giờ đã có con đường 32 nối liền một “dải lụa” lên tận miền Lai Châu. Tuy nhiên, bạn nên đi cùng những người có tay lái vững, vì cung đường này vẫn rất cheo leo do phải uốn mình theo từng sườn núi.